Tri-Energetica, nooit van gehoord? Kan kloppen, het is een relatief kleine stroming die goed past binnen de in opkomst zijnde positieve psychologie. TE maakt als eclectische methode gebruik van beproefde technieken uit andere theorieën. Het gaat uit van de eenheid van body-mind-spirit, en erkent net als de positieve psychologie het belang van zaken als geluk, liefde, wijsheid, vitaliteit, autonomie, doelgerichtheid en zingeving. Als methode is het krachtig in zijn eenvoud.
In april 2016 overleed Rickie Moore, Ph.D. de grondlegger van Tri-Energetica. Zij was een vrouw met een passie: het verbeteren van de wereld door innerlijke vrede te brengen in zo veel mogelijk harten. Daarin slaagde zij in vele opzichten. Zij heeft velen geholpen vrede te vinden in zichzelf en met zichzelf, met gebruik van Tri-Energetica, de formule waar ze vurig in geloofde. TE is Rickie’s nalatenschap. Maar wat is TE?
Tri-Energetica (TE) is in beginsel een integrale methode van begeleiding. Het schrijft mensen voor hun behoeften te bevredigen (body), wensen te vereenvoudigen (mind) en intenties te verhelderen (spirit). TE leert je drie leefregels: weet wat je nodig hebt, zeg wat je wil, en heb heldere intenties. Het is een open systeem in die zin dat iedereen het kan gebruiken. TE-geschoolde coaches en counselors maken gebruik van een breed spectrum aan psychotherapeutische interventies, die helpen behoeften, wensen en intenties bewust te maken. De vragen Wat heb je nodig? Wat wil je? Wat is je intentie? zijn in zichzelf eenvoudige maar krachtige interventies om mensen bij zichzelf te brengen en focus te geven. Daarmee stimuleert het het nemen verantwoordelijkheid en regie over je eigen leven.
Aan de genoemde drie vragen zijn drie kwaliteiten gekoppeld, respectievelijk flexibiliteit, compassie en nieuwsgierigheid. Daarbij is flexibiliteit vooral (maar zeker niet uitsluitend) aan het lichaam gekoppeld (body), compassie aan de psyche (mind), en intentie aan de geest (spirit). Het bewust beoefenen van een innerlijke houding die is gestoeld op deze kwaliteiten, leidt tot een evenwichtig leven en helpt bij het effectief aangaan van de uitdagingen die het leven stelt.
Rickie ontwikkelde TE in samenwerking met haar partner Henry Marshall, Ph.D. in de vele jaren die zij werkten met cliënten in therapie en counseling, zowel individueel als in groepssetting. Doordat zij het als systeem aan de praktijk vormden en ontwikkelden, ligt de kracht ervan vooral in de praktische toepassing ervan en minder in de theoretische onderbouwing. Toch beseften zij zich terdege het belang van het recht van de cliënt te weten vanuit welke aannames en methodes de behandelaar werkt (informed consent). Vanuit deze gedachte geven zij antwoorden op vier gangbare vragen die je kunt stellen ten aanzien van methodes van psychotherapie en counseling.
Welke fundamentele aannames doet Tri-Energetica over mensen?
TE beschouwt de mens als een eenheid van soma, psyche en geest. Traumatische ervaringen van lichte tot zware aard kunnen het functioneren van deze eenheid verstoren. Therapeutisch persoonlijk werk betreft de persoon als geheel en beoogt daarmee de samenhang tussen lichaam, psyche en geest te herstellen. Het gaat er vanuit dat de basale functies waarmee mensen zich tot de wereld verhouden hun behoeften, hun wil of wensen, en hun intenties of doelen zijn.
TE maakt onderscheid tussen primaire en secundaire behoeften. Het stelt dat behoeften primair zijn, wanneer het gaat om een noodzaak tot overleving, en secundair wanneer het gaat om de noodzaak voor het bereiken van een bepaald doel. Bij primaire behoeften op fysiek niveau kun je denken aan schone lucht, water, voedsel, een dak boven het hoofd en aanraking. Bij primaire emotionele behoeften gaat het om zaken als veiligheid, liefde en het gevoel ertoe te doen en er bij te horen. Spirituele primaire behoeften zijn kwaliteiten als betekenis, een (hoger) doel of missie, en innerlijke vrede. Waar primaire behoeften voorwaardelijk zijn voor de voortgang van het leven zelf, zijn secundaire behoeften verbonden aan specifieke omstandigheden, zoals de noodzaak van het hebben van elektriciteit voor het functioneren van een computer.
Het grote onderscheid tussen wensen en behoeften is dat behoeften noodzakelijk zijn, en wensen niet. In de Nederlandse taal is er geen duidelijke vertaling voor het engelse zelfstandig naamwoord wants. Voor datgene wat een mens wil, komt het woord ‘wensen’ het dichtst in de buurt, al heeft het engels daar het begrip wishes voor, wat we in het Nederlands dan weer zouden kunnen vertalen met verlangens. In elk geval geven wensen eerder een persoonlijke voorkeur aan, voortkomend uit iemands karakter, dan dat het gaat om iets noodzakelijks. Wensen kunnen heel praktisch zijn, zoals broccoli bij het avondeten, of meer algemeen zoals de wens om gelukkig te zijn voor de rest van je leven.
Intenties zijn zowel plannen om bepaalde zaken te ondernemen als de achterliggende bedoeling van bepaalde gedragingen of handelwijzen. Een plan kan zoiets zijn als “mijn intentie is om iedere morgen te beginnen met yoga-oefeningen”. Intentie in de zin van een bedoeling kan zoiets zijn als, “mijn intentie is om mijn leraar te tonen dat ik dankbaar ben”, of “mijn intentie met deze workshop is dat de deelnemers naar huis gaan met instrumenten die zij direct kunnen toepassen”.
Een andere aanname is dat flexibiliteit, compassie en nieuwsgierigheid fundamentele kwaliteiten zijn die het in samenhang functioneren van lichaam, psyche en geest reguleren. Dat gebeurt op verschillende manieren. Flexibiliteit is nodig om lichamelijke klachten en ziekte te voorkomen. Het vermindert tevens depressie en angst op psychisch en emotioneel niveau, en het voorkomt rigide spirituele overtuigingen. Compassie helpt ons op psychisch vlak tot acceptatie te komen van onszelf en de ander; op fysiek niveau helpt het ons onze grenzen te bewaken en dat van anderen te respecteren, en het maakt acceptatie van spirituele paradoxen mogelijk. Nieuwsgierigheid ten aanzien van de betekenis van het leven ziet TE als de intentie (of het plan) van geest zelf; het zorgt er tevens voor dat we open zijn voor fysieke gewaarwordingen en stimuli, en op psychisch niveau schept het interesse in hetgeen er gebeurt in onszelf en de wereld. Het schept een zeker afstand waarmee we de werkelijkheid kunnen beschouwen en daarover een gewogen oordeel kunnen vormen.
Wat zijn de oorzaken van functionele en disfunctionele gevoelens, gedachten en gedragingen?
TE beschouwt zowel aangeboren als aangeleerde factoren van invloed op gevoel, gedachten en gedrag. Onder aangeboren factoren vallen erfelijke eigenschappen zoals bekend in de bio-medische wetenschappen, maar ook sluit het factoren die verband houden met vorige levens, of karma niet per definitie uit. De kwaliteit van nieuwsgierigheid schrijft immers openheid voor zolang iets niet uitgesloten kan worden.
De aangeleerde factoren zijn de ervaringen in het dagelijks leven die een individu vormen, zoals in het algemeen geaccepteerd in de gangbare psychologische wetenschappen. Daarbij erkent ook Tri-Energetica de sterke invloed hierop van de kinder- en jeugdjaren, waarin het kind afhankelijk is van zijn omgeving en bovendien nog niet in staat is zelfstandig verantwoorde keuzes te maken. Daarbij geldt in het algemeen dat beloning het betreffende gedrag stimuleert en straf het betreffende gedrag vermindert.
Hoe worden gevoelens, gedachten en gedragingen bestendigd of behouden?
TE benadrukt dat gedrag in hoge mate wordt gevormd door de reacties van anderen. Complimenten, erkenning en waardering zorgen voor behoud van gedachten, gevoelens en gedrag die het individu daarmee in verband heeft gebracht. In geval van stress verdedigt het lichaam zich op zodanige wijze dat de energiestroom van het lichaam verstoord raakt. Dergelijke energieblokkades hopen zich op en zetten het lichaam aan tot vorming van specifieke karakterstructuren. Besluiten die in de kindertijd worden gemaakt tijdens traumatische ervaringen (zowel van korte als langere duur) raken als overtuiging verankerd in de psyche en blijven tijdens het volwassen leven van invloed op onze emotie en cognitie. Deze bestaan als zogeheten injuncties (wees niet intiem, voel niet, wees niet succesvol) of als drivers die juist tot bepaald gedrag aanzetten (wees perfect, schiet op, wees sterk).
Op geestelijk vlak, als het gaat om het bewustzijn, sturen onze intenties de manier waarop we handelen. Zijn onze intenties helder, dan ondersteunt dat positieve gedragingen, of maakt het ons bewust van de noodzaak van gedragsverandering. In veel gevallen zijn wij ons echter niet bewust van intenties, of zijn onze intenties vaag of onduidelijk. Tri-Energetica ziet dit als oorzaak dat wij als mens niet-functionele gedragingen blijven herhalen en niet tot verandering komen. En dat is een van de redenen dat het zo’n nadruk legt op het belang van heldere intenties. Slechts wanneer wij ons de achterliggende intentie van een bepaalde gedraging bewust worden, kunnen wij beoordelen in hoeverre deze bijdraagt aan het daadwerkelijk realiseren van een bepaalde behoefte of wens. In vele gevallen bedienen wij ons namelijk van geautomatiseerd aangeleerd gedrag dat in ons actuele leven niet of niet meer effectief is, of zelfs contra-productief of schadelijk.
Welke praktische suggesties zijn er voor het veranderen van disfunctionele gevoelens, gedachten en gedragingen?
In zijn algemeenheid suggereert TE het werken met de al genoemde vragen. Daarnaast pleit het voor ontwikkelen de volgende vermogens: weten wat je nodig hebt, zeggen wat je wilt, en heldere intenties hebben; het bevredigen van behoeften, vereenvoudigen van wensen, en verhelderen van intenties; flexibel, compassievol en nieuwsgierig zijn. Een dergelijke levenshouding kan ondersteund worden door allerlei activiteiten die ingepast kunnen worden in het leven zelf. TE moedigt aan tot hulp van een therapeut, coach of (spiritueel) begeleider wanneer men op blokkades stuit, of last heeft van zich herhalende problematiek, waar men niet zelfstandig een oplossing voor vindt.
Er is een breed scala aan mogelijke interventies denkbaar op fysiek niveau. Daarbij gaat het om allerlei activiteiten van yoga, massage, sport, dans tot vastenperiodes en het zwemmen in koud water. Lichaamsgerichte therapieën zijn onder andere Feldenkreis, Bio-energetica, Shiatsu, emotioneel lichaamswerk en ademwerk. Nader geschoolde therapeuten kunnen begeleiding bieden bij het oplossen van blokkades om gedragspatronen om te zetten in gewenst gedrag.
Op psychisch emotioneel vlak zijn activiteiten denkbaar als support-groepen, praatgroepen, leesgroepen, samen zingen, of hobby’s waarbij contact met anderen centraal staat en nieuw gedrag kan worden geoefend. Het kan ook specifiek gaan om therapie met aandacht voor de verbinding tussen hoofd en hart. Te denken valt aan therapeutische technieken als Gestalt, Transactionele Analyse en Rogeriaanse therapie.
Er is een breed scala aan interventies denkbaar op het spirituele vlak. Als begeleider is men vaak aangewezen op of afhankelijk van de perceptie die de cliënt zelf heeft ten aanzien van spiritualiteit. Te denken valt aan activiteiten als meditatie, gebed, chanten, ceremonie, ritueel, sjamanistische reizen, retraite, natuurbeleving, tantrische sex, het beoefenen van dankbaarheid of vergeving, of het verrichten van goede daden.
Verantwoording
Bovenstaande tekst is een bewerking uit het engels van een theoretische onderbouwing die is te vinden op de website van Henry Marshall: inpeacenet.com. Ook zijn daar verschillende publicaties en informatie te vinden over Tri-Energetica, alsmede op de website van het TE-institute.